Kodeks pracy definiuje zasady dotyczące praw i obowiązków pracodawców, mając na celu zapewnienie ochrony praw pracowników. Jeśli pracodawca łamie twoje prawa, np. nie płacąc ci pensji, możesz odejść z pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia. Ponadto, za ten okres przysługuje ci odszkodowanie wysokości twojego wynagrodzenia. Kodeks pracy zawiera listę wykroczeń przeciwko prawom pracowniczym. Oto najpoważniejsze z nich:
- Brak odpowiedniej dokumentacji pracowników.
- Nieprzyznawanie należnych urlopów lub ich nieuzasadnione skracanie.
- Zatrudnianie na podstawie umów cywilnoprawnych, gdy wymagana jest umowa o pracę.
- Łamanie zasad dotyczących czasu pracy lub praw pracowników w zakresie rodzicielstwa.
- Brak pisemnego potwierdzenia zawartej umowy o pracę.
- Niewłaściwe postępowanie przy rozwiązywaniu umowy z pracownikiem.
- Stosowanie nieprzewidzianych przez prawo kar wobec pracowników.
- Opóźnienia w wypłatach lub dokonywanie nieuzasadnionych potrąceń.
- Nieudzielanie świadectwa pracy po zakończeniu współpracy.
- Lekceważenie norm bezpieczeństwa i higieny pracy.
- Nieinformowanie odpowiednich organów o zmianach w działalności, które mogą wpłynąć na zdrowie pracowników.
Za powyższe naruszenia pracodawca ryzykuje grzywną w wysokości od 1 000 do 30 000 złotych. Decyzję o jej nałożeniu podejmuje sąd rejonowy na podstawie wniosku inspektora pracy. Inspektor ma także uprawnienia do nakładania mandatów karnych lub zobowiązywania do naprawienia naruszeń. W przypadku powtarzania się wykroczeń grzywna może wzrosnąć.
Jednym z najczęściej łamanych praw jest terminowość wypłaty wynagrodzenia. Jest to kluczowe prawo pracownika, które podlega ścisłej ochronie. Wynagrodzenie powinno być wypłacane regularnie, najpóźniej do 10. dnia każdego miesiąca. Jeżeli pracownik ma wątpliwości dotyczące jego wynagrodzenia, pracodawca jest zobowiązany przedstawić mu niezbędne dokumenty. Niewypłacanie wynagrodzenia w odpowiednim czasie, obniżanie go bez uzasadnienia lub dokonywanie nieuzasadnionych to wykroczenie. Możesz zgłosić je Państwowej Inspekcji Pracy, która ma obowiązek chronić twoją anonimowość, chyba że zdecydujesz inaczej.
Innym problemem jest zawieranie umów cywilnoprawnych tam, gdzie wymagana jest umowa o pracę. Decydujący jest charakter współpracy, a nie formalne określenie umowy. Jeśli pracujesz w określonym miejscu i czasie i twoja praca podlega nadzorowi, zachodzi tzw. stosunek pracy. To oznacza, że pracodawca ma obowiązek zatrudnić cię na umowie o pracę, a nie umowie cywilnoprawnej. Nawet jeśli twoja umowa to umowa-zlecenie, w takiej sytuacji stosują się do ciebie przepisy Kodeksu pracy.
Podstawa prawna: Artykuł 281 Kodeksu Pracy [Wykroczenia przeciwko prawom pracownika w zakresie nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy]