Wolontariat – praca wolontariusza
Działalność wolontariacka uregulowana jest w „Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie” z 24 kwietnia 2003 r. Umowa jaka zawierana jest pomiędzy wolontariuszem, a korzystającym jest umową cywilnoprawną (umowa o wolontariat, porozumienie wolontariackie, umowa wolontariacka). Do porozumień zawieranych między korzystającym a wolontariuszem w zakresie nieuregulowanym niniejszą ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.
Wolontariusz nie jest traktowany w kategorii pracownika, ponieważ podstawą świadczonej przez niego pomocy nie jest ani umowa o pracę, ani żadna z pozostałych umów uregulowanych w Kodeksie Pracy. Między wolontariuszem a korzystającym nie istnieje stosunek pracy, ponieważ łącząca strony umowa jest nieodpłatna, natomiast jednym z koniecznych elementów dla powstania stosunku pracy jest zatrudnianie za wynagrodzeniem (art. 22 Kodeks Pracy). Zatem rozwiązania i regulacje prawne zawarte w Kodeksie Pracy nie mają zastosowania do wolontariatu.
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 r. nie precyzuje norm wymiaru czasu dla działalności wolontariusza, jedynie art. 44 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że świadczenia wolontariuszy są wykonywane w zakresie, w sposób i w czasie określonym w porozumieniu z korzystającym.
Jeżeli świadczenie wolontariusza wykonywane jest przez okres dłuższy niż 30 dni, porozumienie powinno być sporządzone na piśmie.
Ponadto na żądanie wolontariusza korzystający jest obowiązany potwierdzić na piśmie treść porozumienia, a także wydać pisemne zaświadczenie o wykonaniu świadczeń przez wolontariusza, w tym o zakresie wykonywanych świadczeń.
Na prośbę wolontariusza korzystający może przedłożyć pisemną opinię o wykonaniu świadczeń przez wolontariusza.
Ile godzin dziennie wolontariusz może świadczyć pomoc?
Z uwagi na fakt, że kwestia wymiaru czasu pracy nie została uregulowana w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie warto inspirować się i wprowadzać w życie rozwiązania stosowane w ramach dobrych praktyk.
Z pewnością bardzo dobrym rozwiązaniem jest korzystanie z przepisów prawa pracy w kwestii czasu wykonywania świadczeń przez wolontariusza (Kodeks Pracy – Dział – Czas pracy i Zatrudnianie młodocianych). Podejmując współpracę z osobą pełnoletnią czy młodocianą powyżej 16-roku życia korzystający powinien nie dopuszczać do sytuacji aby ich dobowy czas pracy wynosił powyżej 8 godzin. W przypadku współpracy z osobami młodocianymi do 16 roku życia wymiar czasu pracy warto ograniczyć do 6 godzin dziennie. Takie rozwiązanie należy traktować jako dobrą praktykę dla wolontariatu.
Warto pamiętać, że są jeszcze dodatkowe regulacje dotyczące wymiaru czasu pracy osób młodocianych, a zawarte w Kodeksie Pracy i z pewnością warto je praktykować współpracując z młodocianymi wolontariuszami.
Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie uczestnictwa w zajęciach szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin. Natomiast wymiar czasu pracy osoby młodocianej podczas ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekraczać 6 godzin.
Decyzję ile czasu chce się poświęcić na wolontariat podejmować w swoim imieniu powinna zainteresowana osoba – wolontariusz, koordynator czy działacz. Często zdarzają się sytuacje, że osoby działające w wolontariacie poświęcają tyle czasu ile tego wymaga sytuacja. Przed ważnymi wydarzeniami czas ten może wynosić nawet 12 godzin na dobę? Niemniej jednak, jeżeli wolontariusz chce i może tyle czasu poświęcić może to zrobić. Jest to jego indywidualna decyzja. Jeżeli korzystający oczekuje tego od wolontariusza – powinien w pierwszej kolejności go o to zapytać, a w sytuacji kiedy nie wyrazi on na to zgody decyzję uszanować.
Wolontariat pracowniczy
Wolontariat pracowniczy polega na inicjowaniu i wspieraniu przez pracodawcę działalności społecznej pracowników. Jako wolontariusze pracownicy świadczą różnego rodzaju prace, wykorzystując swoje umiejętności czy też dodatkowe zdolności, z kolei pracodawca inicjuje takie działania oraz wspiera ich w wykonywanych aktywnościach.
Pracodawca zazwyczaj oferuje wsparcie poprzez:
– fundusze – kiedy pracodawca przeznacza fundusze dla pracowników – wolontariuszy, i mogą oni skorzystać z nich do realizacji swoich działań,
– czas – pracodawca umożliwia realizację działań wolontariackich pracowników jw ramach czasu pracy,
– zasoby – pracodawca umożliwia wykorzystanie zasobów zakładu pracy do realizacji działań pracowników – wolontariuszy, np. samochodów służbowych, sprzętu.
Wsparcie przynajmniej jednego z trzech wymienionych obszarów kwalifikuje działania jako wolontariat pracowniczy.
Podstawy prawne
W przypadku wolontariatu pracowniczego zastosowanie ma Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Do wolontariatu pracowniczego odpowiednie zastosowanie znajdują również ogólnie obowiązujące przepisy prawa, w szczególności przepisy zawarte w kodeksie cywilnym, a także przepisy kodeksu pracy – w określonych sytuacjach. Działania realizowane w oparciu o zapisy ustawy o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych (Dz. U. Dz.U. 2014 poz. 498 z późn. zm.), działalność związaną z krwiodawstwem można także zaliczyć do wolontariatu pracowniczego.
Wolontariat pracowniczy – formy
Wolontariat pracowniczy obejmuje szeroki zakres działań, od aktywności, które inicjowane są przez pracodawców po indywidualny wolontariat.
– Zbiórka pracownicza – może być realizowana jako zbieranie funduszy lub zbieranie darów rzeczowych. Pracodawca pozwala pracownikom na przygotowanie i przeprowadzenie takiej zbiórki na terenie zakładu pracy – przyjmując formę bierną, ale za wszystko odpowiedzialni są osoby organizujące lub czynną, kiedy wykorzystuje kanały komunikacji wewnętrznej do jej promocji, aktywnie włącza się w zbiórkę.
Osoby organizujące zbiórkę, które aktywnie włączają się w jej promocję, zbieranie darów, ich przechowywanie, przekazanie i rozliczenie zbiórki, są wolontariuszami. Osoby przekazujące na zbiórkę dary rzeczowe lub fundusze nie są wolontariuszami. Do zbiórek zaliczamy także krwiodawstwo, a więc zbiórki krwi.
Wolontariat oparty na umiejętnościach – pracownicy wykorzystują swoje umiejętności, wiedzę lub kompetencje tzw. “wolontariat kompetencyjny” – pracownik wykorzystuje swoje kompetencje, które mogą wiązać się z jego hobby czy pasjami.Ta kategoria obejmuje również działania pro bono tj. usługi wykonywane profesjonalnie i bezpłatnie przez podmiot lub przez profesjonalistów, najczęściej kojarzonych z wolnymi zawodami.
Mentoring i inne wsparcie indywidualne– ta forma zyskuje coraz większą popularność w Polsce. Może obejmować programy w ramach których pracownik pracuje z inną osobą w regularnych odstępach czasu lub porady zawodowe.
Wolontariat osobisty – to każda indywidualna, nieodpłatna działalność prowadzona na rzecz społeczności, z inicjatywy własnej pracownika, ale która jest w jakiś sposób wspierana przez pracodawcę.W tej formie pracodawca wspiera działania podejmowane poza czasem pracy przez pracownika. Wolontariat pracowniczy staje się częścią wolontariatu pracowniczego wtedy, kiedy pracodawca oferuje wsparcie dla takich działań pracownika, a pracownik decyduje się z tego wsparcia skorzystać.
Oddelegowanie – pracownik może zostać oddelegowany do podjęcia określonego zadania lub nawet pełnoetatowej pracy w organizacji społecznej. Wykonanie takich działań może trwać dzień, kilka miesięcy a nawet rok lub jeszcze dłużej. Niemniej jednak oddelegowanie na dłuższy okres, jak rok lub dłużej, jest spotykane w dużych, zazwyczaj międzynarodowych programach i związane jest z relokacją pracownika do organizacji w innym kraju i włączenie go w długofalowe działanie organizacji. Takie działania stanowią formę przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu pracowników i możliwości podjęcia nowych działań w zupełnie innym podmiocie.
Wolontariat zespołowy – grupa wolontariuszy, która pracuje razem, aby osiągnąć określone korzyści dla społeczności. Pracodawca często inicjuje taki wolontariat w formie konkursu wspierającego funduszami działania swoich pracowników. Na tej podstawie pracownicy mają czas na stworzenie swojego zespołu, ustalenie tego co i jak chcą robić oraz na ułożenie współpracy z partnerem społecznym. Wszystkie akcje społeczne organizowane dla pracowników podczas wyjazdów szkoleniowych czy integracyjnych zalicza się do wolontariatu zespołowego.
Aktywność w miejscu pracy (budowanie doświadczenia zawodowego) – to aktywności realizowane na rzecz społeczności, które odbywają się w miejscu pracy. Na przykład wizyty dzieci w wieku szkolnym lub krótkie staże, pozwalające zaznajomić się ze specyfiką jakiegoś zawodu.Działania te są powszechnie realizowane dla różnych grup, w celu popularyzacji jakiegoś zawodu. W większości przypadków są realizowane jako część obowiązków zawodowych osób, które podjęły się ich realizacji – nie są traktowane jako wolontariat pracowniczy.
Zespoły zarządzające/rady powiernicze – zazwyczaj zaangażowani są doświadczeni pracownicy, którzy zasiadają w organach zarządzających i kontrolnych aby pomagać w strategicznym kierowaniu różnymi organizacjami. Obejmowanie takich stanowisk w organizacjach pozarządowych, klubach, związkach, jest pracą społeczną. Najważniejszymi zasadami są w tej formie zasady przeciwdziałające konfliktowi interesów pracodawcy i podmiotu, na rzecz którego działa pracownik.
