Zmiany w Kodeksie pracy dotyczą m. in. urlopów, np. na opiekę nad niesamodzielnym rodzicem czy chorym partnerem oraz dodatkowe przerwy od pracy w trakcie długiej dniówki. Opiekunowie małych dzieci będą mieć dłuższy urlop rodzicielski i wyższe zasiłki macierzyńskie. Zatrudnieni na czas określony mają skuteczniejszą ochronę przed wypowiedzeniem umowy. Firmy muszą od dziś spełniać wiele nowych obowiązków wobec pracowników.
Zmiany dotyczące urlopów
- 5 dni urlopu opiekuńczego
Od dziś pracownicy mogą korzystać z urlopu opiekuńczego, który jest udzielany w celu zapewnienia wsparcia członkowi rodziny (rodzicom, dzieciom lub małżonkowi) albo osobie, która mieszka z pracownikiem – pracownikowi przysługuje 5 dni urlopu opiekuńczego. Jest on bezpłatny. Aby z niego skorzystać, trzeba złożyć wniosek (najpóźniej w dniu poprzedzającym korzystanie z wolnego).
- 2 dni urlopu z powodu działania siły wyższej
Dodatkowe dwa dni urlopu będzie można otrzymać, korzystając ze zwolnienia z pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, czyli np. w razie powodzi lub innych klęsk żywiołowych, wypadku dziecka, nagłej choroby członka rodziny itp. Jest to urlop płatny, ale w wysokości połowy przysługującego wynagrodzenia. Urlop ten będzie można wykorzystać w dniach (dwa dni rocznie) lub w godzinach (16 godzin).
Przerwy w pracy
Dotychczas zatrudnione osoby miały prawo do jednej 15-minutowej przerwy, jeśli pracują w danej dobie co najmniej sześć godzin. Dzięki zmianom w kodeksie pracy mogą skorzystać z dodatkowych 15 minut, jeśli w danym dniu mają do przepracowania więcej niż dziewięć godzin. Jeśli zaś ich dniówka przekracza 16 godzin, to będą mieć prawo do trzech 15-minutowych przerw.
Urlopy rodzicielskie (dłuższe o 2 miesiące niż dotychczas)
Urlop rodzicielski wydłuża się z 32 tygodni do 41 tygodni. Co ważne dziewięć tygodni z tego wymiaru przysługuje każdemu z rodziców. Jeśli więc ze swoich dziewięciu tygodni nie skorzysta np. ojciec dziecka, to przepadną (nie będą przechodzić na matkę).
Zmiany w wysokości zasiłków macierzyńskich
Za cały okres urlopu rodzicielskiego przysługuje świadczenie w wysokości 70% podstawy wymiaru (wynagrodzenia). Dotychczas za pierwsze sześć tygodni takiego urlopu zasiłek wynosił 100% podstawy, a za kolejne 26 tygodni – 60%. Inne reguły dotyczą przypadku, gdy matka z góry zdecyduje się na wykorzystanie pełnego wymiaru urlopu macierzyńskiego (20 tygodni) i przysługującego jej rodzicielskiego (32 tygodnie). Za cały ten czas – czyli przez rok od porodu – pobiera wówczas co miesiąc zasiłek w wysokości 81,5 proc. podstawy wymiaru. Wcześniej odpłatność ta wynosiła 80 proc. Wyższe zasiłki macierzyńskie mogą dostać osoby, które w dniu wejście życie zmian w kodeksie pracy korzystają już z urlopu rodzicielskiego. Jednak w tym wypadku warunkiem ustalenia zasiłku macierzyńskiego w nowej wysokości jest złożenie przez ubezpieczonego wniosku w tej sprawie w terminie 21 dni od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej.
Skrócenie czasu na skorzystanie z urlopu ojcowskiego
Mężczyźni mają prawo do dwóch tygodni urlopu ojcowskiego, który jest płatny w 100% Dotychczas mogli go wykorzystać w ciągu dwóch lat od narodzin dziecka. Termin ten został teraz skrócony do jednego roku. Takie rozwiązanie ma m.in. zachęcić mężczyzn do odciążenia kobiet w okresie połogu, ale jednocześnie ograniczy rodzicom elastyczność w wyborze form opieki.
Nadgodziny i delegacje rodziców tylko po uzgodnieniu
Rodzice dzieci otrzymują nowe uprawnienia ochronne. Pracownika wychowującego dziecko do 8 lat nie można bez jego zgody:
- zatrudniać w godzinach nadliczbowych lub w porze nocnej,
- obejmować systemem przerywanego czasu pracy (z maksymalnie 5-godzinną przerwą w trakcie doby)
- delegować poza stałe miejsce pracy.
Zmiany w zakresie zatrudnienia na okres próbny
Od dzisiaj obowiązują też nowe regulacje stosowania umów na okres próbny. Czas trwania takiej umowy będzie zależał od długości umowy na czas określony, jaką firma będzie chciała zawrzeć z zatrudnionym po okresie próbnym. Zgodnie z ustawą umowy na okres próbny będzie można zawierać na czas nieprzekraczający:
- jednego miesiąca – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy,
- dwóch miesięcy – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż 12 miesięcy,
- trzech miesięcy – w pozostałych przypadkach (czyli np. gdy po okresie próbnym firma od razu chce zawrzeć umowę na czas nieokreślony).
Uzasadnianie wypowiedzeń umów na czas określony oraz konsultacja
Od dziś obowiązują też nowe zasady zwolnień z pracy osób, które pracują na umowach na czas określony. Firma musi uzasadniać (wskazywać przyczynę) wypowiedzenia takiej umowy oraz skonsultować je z reprezentującym pracownika związkiem zawodowym. Dzięki nowym przepisom zatrudnienie na czas określony będzie bardziej stabilne, bo firma będzie musiała wskazać przyczynę zwolnienia i – w razie złożenia pozwu do sądu pracy – udowodnić, że podany powód jest prawdziwy, konkretny i uzasadniony. Z kolei konieczność konsultacji związkowej może ułatwiać unikanie wypowiedzeń umowy np. poprzez korzystanie ze zwolnień lekarskich (w okresie usprawiedliwionej nieobecności nie można złożyć wypowiedzenia umowy pracownikowi).
Wnioskowanie o lepsze warunki pracy i zabronione przyczyny zwolnień
Raz w roku pracownik będzie mógł wnioskować do firmy np. o umowę na czas nieokreślony lub o cały etat (jeśli jest zatrudniony odpowiednio na czas określony lub na część etatu). Pracodawca w miarę możliwości ma uwzględniać taki wniosek zatrudnionego, a jeśli odmówi, to będzie musiał wskazać przyczynę swojej decyzji.
Zawnioskowanie o umowę na czas nieokreślony lub cały etat nie będzie mogło być przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę. Zgodnie z nowymi przepisami powodem zwolnienia pracownika nie będzie mogło być też:
- domaganie się przez pracownika informacji o warunkach zatrudnienia, np. o dobowym wymiarze pracy i przysługujących przerwach;
- domaganie się obowiązkowych szkoleń i zaliczania ich do czasu pracy;
- jednoczesne, równoległe zatrudnienie w innej firmie (oczywiście nadal możliwe będzie jednak zawieranie umów o zakazie konkurencji).
Zakaz przygotowań do zwolnień
Niedozwolone przyczyny zwolnienia nie mogą też uzasadniać przygotowań do wypowiedzenia umowy o pracę lub zwolnienia dyscyplinarnego. Zasada ta na podobnych warunkach będzie dotyczyć też zatrudnienia rodziców. Firma nie będzie mogła przygotowywać się do zwolnienia pracownicy w ciąży oraz zatrudnionych korzystających z urlopów macierzyńskich, rodzicielskich, ojcowskich (od momentu złożenia wniosku).
Dodatkowe obowiązki informacyjne pracodawcy
Firma ma dodatkowo informować m.in.:
- o zasadach przechodzenia ze zmiany na zmianę (jeśli w firmie jest stosowana praca zmianowa)
- obowiązującym pracownika dobowym i tygodniowym wymiarze czasu pracy,
- zasadach dotyczących przemieszczania się między miejscami wykonywania pracy (jeśli jest świadczona w wielu miejscach)
- prawie pracownika do szkoleń, jeżeli pracodawca je zapewnia, w szczególności o ogólnych zasadach polityki szkoleniowej pracodawcy.
Lepsza ochrona rodziców przed zwolnieniem
Nowelizacja kodeksu pracy zmienia też przepisy dotyczące wypowiadania umów rodziców. Będą oni chronieni przed zwolnieniem już od momentu złożenia wniosku o dany urlop na dziecko, ale nie wcześniej niż:
- 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego;
- 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego (albo jego części);
- 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu ojcowskiego (albo jego części).