Praca bez umowy (umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej) jest nielegalna. Wiąże się z brakiem obowiązkowego ubezpieczenia społecznego dla pracownika, niepłaceniem podatków itp.
Generalnie obowiązek podpisania umowy leży po stronie pracodawcy. Jeśli oszukał cię w kwestii podpisania umowy czy płacenia podatków, to on ponosi odpowiedzialność. Pracodawca ma obowiązek sporządzić umowę w dwóch egzemplarzach i dać ci jeden z nich.
Praca na czarno może wiązać się z konsekwencjami bezpośrednio dla ciebie jako pracownika.
Przede wszystkim, pracując bez umowy narażasz się na nadużycia i oszustwa. Brak umowy oznacza, że bardzo trudno będzie ci dochodzić swoich praw w inspekcji pracy czy sądzie pracy. Podobnie w przypadku wypłacania części wynagrodzenia pod stołem – trudno jest odzyskać nieoficjalnie zarabiane pieniądze, jeśli pracodawca jest nieuczciwy
Możesz ponieść prawne konsekwencje pracy na czarno w trzech przypadkach:
- nie masz ważnej wizy ani innego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski (czyli przebywasz w Polsce nielegalnie)
- nie masz zezwolenia na pracę i nie jesteś z niego zwolniony (tak jak obywatele Ukrainy obecnie)
- twoje pozwolenie pobytu wyklucza wykonywanie pracy (np. masz wizę turystyczną).
Za nielegalną pracę można dostać grzywnę wysokości od 20 zł do 5.000 zł (art. 120 ust. 2 ustawy o cudzoziemcach), zostać zobowiązanym do powrotu (wyjazdu Polski) oraz otrzymać zakaz ponownego wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i innych państw obszaru Schengen – na okres od 1 roku do 3 lat (art. 318 i art. 319 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach).
Jeśli zarejestrujesz się w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna, a potem podejmiesz pracę bez informowania urzędu, możesz dostać grzywnę wysokości od 500 do 500 zł.